Oulipo

• Oulipo ismi Potansiyel Edebiyat İşliği anlamına gelen Ouvroir de littérature potentielle sözcüklerinin ilk iki harflerinden türetilmiştir. 1960 yılında Raymond Queneau ve François Le Lionnais tarafından kurulmuştur. Akımın La Lipo ve Le Second Manfeste adlı iki manifestosu vardır.

• Yeni olanakları zorlamayı, dilin sınırlarını genişletmeyi amaçlayan bu akım, matematik ve mantığa dayanan bir teknik oluşturur. Matematiğin kurallarından yararlanarak gerçeküstücülüğe giden bir deneysel edebiyat kurmaktır amaçları. Dil oyunları, dilbilgisi sınırlamaları, bulmacalar, harf düşmeleri, ses oyunları, iç içe geçmiş hikâyeler, karışık tümce düzenleri gibi farklı teknikler kullanırlar eserlerinde.

• Akımın en önemli temsilcileri Raymond Queneau, Georges Perec, Italo Calvino, François Le Lionnais, Jacques Roubaud’dur. Yaşam Kullanım Kılavuzu, Kayboluş, Biçem Alıştırmaları, Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu gibi kitaplar akımın en bilinen eserleridir.

• Georges Perec’in Kayboluş adlı eseri Fransızca’da en çok kullanılan harf olan e harfi hiç kullanılmadan yazılmıştır. Kitap aynı mantıkla, içinde hiç e harfi geçmeden, Celal Yardımcı tarafından dilimize çevrilmiştir. Bu tarz içinde bir veya birden fazla harfin hiç geçmediği metinlere Lipogram denmektedir.

• Ferit Edgü, Raymond Queneau’nun Biçim Alıştırmaları adlı kitabını dilimize aktarmaya çalışırken yaşadığı bazı çevirme güçlükleri nedeniyle bu kitabı çevirmekten vazgeçer ve aynı mantıkla Yazmak Eylemi adlı kitabı yazar. Ferit Edgü bu kitabında 101 farklı teknik kullanarak bir olayı kaleme almıştır. Dilimizde ilk oulipiyen metin Yazmak Eylemi’dir. Yıllar sonra Armağan Ekici, Queneau’nun Biçem Alıştımaları adlı kitabını dilimize çevirmeyi başarmıştır.

• Raymond Queneau, 1968 yılında Italo Calvino’yu gruba davet eder. Burda karşılaştığı yazarlar Calvino’nun üretimini etkiler. Kesişen Yazgılar Şatosu, Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu gibi eserler bu sayede ortaya çıkmıştır.

• Lipogram dışında kullanılan bir diğer teknik de S+7 ya da N+7 olarak isimlendirilen tekniktir. Bu oulipo tekniğinde metin içinde geçen her sözcük, sözlükte kendisinden sonra gelen yedinci sözcükle yer değiştirir.

• Oulipo yazarları kendilerini “firar etmeyi tasarladıkları labirenti kuran fareler” olarak tanımlarlar.

• Oulipo üyeleri Fransa’nın Rennes şehrinde ayda bir kez bir araya gelerek çalışmalarını hâlâ devam ettirmektedirler.

Tuna BAŞAR